ارزیابی تغییرات ریختشناسی و میزان موسیلاژ در تودههای اسفرزه plantago ovata forsk. ( استان گلستان)

اسفرزه (plantago ovata forsk.) از مهمترین گیاهان دارویی متعلق به تیره بارهنگ می باشد. این گیاه در برخی نقاط استان گلستان به صورت خودرو رشد می یابد و در صنایع دارویی کاربرد زیادی دارد. تحقیق حاضر با هدف مقایسه صفات ریخت شناسی و ماده مؤثره موسیلاژ در بین توده های مختلف اسفرزه استان گلستان صورت پذیرفت. این پژوهش در بین 4 توده استان گلستان (قره ماخر، دوزاولوم، اینچه برون و مرتع آرامگاه) بر اساس طرح بلوک های کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد و برای بررسی صفات ریخت شناسی توده ها (ارتفاع بوته، تعداد و طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، طول برگ) به رویشگاه های آنها مراجعه و صفات ثبت شدند. مراحل استخراج موسیلاژ، توزین وزن هزاردانه و اندازه گیری فاکتور تورم نیز در آزمایشگاه مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شاهد انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد بین توده های مختلف در صفات طول برگ و وزن هزار دانه در سطح احتمال 1 درصد و در صفات تعداد سنبله، طول سنبله و فاکتور تورم در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی دار مشاهده شد. تفاوت بین ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، میزان تورم برای هر گرم موسیلاژ و مقدار موسیلاژ در بین توده ها معنی دار نبود. به طورکلی نتایج نشان داد، بیشترین مقدار موسیلاژ در توده منطقه قره ماخر با 216/0 گرم مشاهده گردید و برای صفت فاکتور تورم نیز، بررسی مقایسه میانگین ها نشان داد بیشترین فاکتور تورم در توده قره ماخر و مرتع آرامگاه با میزان 25/14 میلی لیتر بدست آمد. اینچه برون با میزان 75/13 میلی لیتر نیز کم ترین فاکتور تورم را دارا بود و به طور کلی توده قره ماخر برای تمام صفات به عنوان توده برتر معرفی می گردد و می توان در برنامه های اصلاحی از آن بهره برد.